Wie bereik je eigenlijk met je communicatie? En misschien nog belangrijker: wie bereik je nu nog niet goed genoeg?

Dat zijn vragen waar veel communicatieprofessionals dagelijks mee bezig zijn. Zeker als het gaat om inwoners die moeite hebben met lezen, schrijven of rekenen — mensen met beperkte basisvaardigheden. Tot nu toe was het lastig om precies te zien wie dat zijn, waar ze wonen en wat hun achtergrond is.

Met het vernieuwde dashboard Basisvaardighedeninzicht, gelanceerd in oktober 2025 door het Expertisepunt Basisvaardigheden, komt daar verandering in. Het dashboard maakt zichtbaar hoe het gesteld is met de basisvaardigheden in Nederland — per gemeente, per arbeidsmarktregio en zelfs per wijk.

Wat laat het dashboard precies zien?

Het vernieuwde dashboard is gebaseerd op de nieuwste resultaten van het internationale PIAAC-onderzoek 2023. Dat is een groot onderzoek van de OESO naar taal- en rekenvaardigheden bij volwassenen, uitgevoerd in tientallen landen. Het CBS vertaalde deze data naar de Nederlandse context, zodat we nu ook op lokaal niveau weten hoe het zit met de basisvaardigheden.

Voor het eerst bevat het dashboard cijfers over taal én rekenen én zijn ook 66- tot 75-jarigen meegenomen. Dat is belangrijk, want de vorige versie uit 2012 richtte zich alleen op taal en alleen op mensen tot 65 jaar. Door de uitbreiding is het beeld nu veel completer.

De cijfers zijn verdeeld over 4 hoofdonderwerpen:

• Taalachtergrond (NT1 of NT2)
• Leeftijd
• Werksituatie (werkend, werkloos of met pensioen)
• Gezinssituatie

Zo kun je bijvoorbeeld zien hoeveel inwoners in een wijk moeite hebben met taal, en of het daarbij vooral gaat om NT1’ers (Nederlandstaligen) of NT2’ers (inwoners met een andere moedertaal).

Waarom dit relevant is voor communicatieprofessionals

Als communicatieadviseur of webredacteur wil je dat alle inwoners de informatie van jouw organisatie begrijpen — of het nu gaat om een brief over een gemeentelijke regeling, een zorgbrochure of een online formulier.
Maar daarvoor moet je weten wie jouw inwoners zijn.

Het dashboard laat zien dat mensen met beperkte basisvaardigheden niet één groep vormen.
Er zijn grote verschillen tussen bijvoorbeeld:

• jongeren en ouderen,
• mensen met werk en mensen zonder werk,
• NT1’ers en NT2’ers.

NT1 of NT2: een wereld van verschil

De meeste laaggeletterden in Nederland zijn NT1’ers: mensen die Nederlands als eerste taal spreken. Zij herkennen zichzelf vaak niet in termen als ‘laaggeletterd’. Ze lezen wel, maar vinden ambtelijke of formele taal lastig.

Bij NT2’ers ligt het anders. Zij leren Nederlands als tweede taal. Vaak begrijpen ze de boodschap wel, maar struikelen over grammatica, vaktermen of figuurlijk taalgebruik.

Dat vraagt om andere communicatieve keuzes:

• Voor NT1’ers helpt het om korte zinnen te gebruiken, moeilijke woorden te vermijden en visuele structuur aan te brengen.
• Voor NT2’ers zijn ondersteunende beelden, gesproken uitleg of eenvoudige vertalingen effectiever.

Door in het dashboard te zien welke groepen in jouw gemeente oververtegenwoordigd zijn, kun je communicatie veel gerichter vormgeven.

Een verdieping: hoe het CBS tot de cijfers kwam

Het CBS heeft de data uit het PIAAC-onderzoek gekoppeld aan bestaande registraties, zoals gegevens over leeftijd, opleidingsniveau en inkomenspositie. Vervolgens gebruikten onderzoekers een kleine-domeinschatting (KDS-methode) om schattingen te maken op gemeentelijk en wijkniveau. Die methode houdt rekening met demografische kenmerken van bewoners, zodat ook voor kleine gebieden betrouwbare cijfers beschikbaar zijn.

Belangrijk om te weten: de cijfers zijn schattingen, geen exacte metingen. Toch geven ze een waardevol beeld van waar beperkte basisvaardigheden het meest voorkomen — en in welke leeftijdsgroepen of doelgroepen.

Wat kun je met deze informatie?

De kracht van het dashboard zit in de toepassing.
Voor communicatieprofessionals kan het helpen om:

1. Beter te segmenteren. Je ziet bijvoorbeeld dat in jouw gemeente vooral 45- tot 65-jarigen moeite hebben met taal. Dat maakt het logisch om in campagnes of brieven rekening te houden met die leeftijdsgroep.
2. Onderbouwde keuzes te maken. Wil je intern overtuigen dat teksten eenvoudiger moeten? Dan kun je de cijfers uit het dashboard gebruiken als argument.
3. Inwoners echt te begrijpen. Door te weten of jouw doelgroep vooral NT1 of NT2 is, kun je beter inspelen op hun leefwereld.
4. Beleid en communicatie te verbinden. Beleidsafdelingen gebruiken het dashboard vaak voor hun aanpak van laaggeletterdheid. Als communicatieadviseur kun je die inzichten vertalen naar begrijpelijke teksten en campagnes.

Voorbeeld: zo werkt het in de praktijk

Stel: je werkt bij een middelgrote gemeente in Zuid-Holland. Uit het dashboard blijkt dat in één specifieke wijk het aandeel inwoners met beperkte basisvaardigheden bijna 25% is — vooral NT1’ers tussen de 50 en 65 jaar.

Wat kun je doen?

• De taal van gemeentelijke brieven en webteksten afstemmen op taalniveau B1 (en liever A2).
• Inwoners actief betrekken bij het testen van teksten.
• Meer gebruik maken van beeldtaal of korte filmpjes bij belangrijke thema’s (bijvoorbeeld energie, zorg of schulden).

Zo gebruik je data echt als startpunt voor inclusieve communicatie.

Een stap verder: de koppeling met begrijpelijke taal en toegankelijkheid

Het dashboard sluit nauw aan bij initiatieven als de Direct Duidelijk Deal en de European Accessibility Act (EAA), die in juni 2025 inging.
Die wet verplicht organisaties om digitale informatie toegankelijk te maken voor iedereen — ook voor mensen met beperkte taal- of leesvaardigheden.

Dat betekent dat je als communicatieprofessional niet alleen mag werken aan toegankelijkheid, maar het nu ook echt moet.
Het dashboard biedt waardevolle input om te bepalen waar die inzet het hardst nodig is.

Tot slot

Het vernieuwde Basisvaardighedeninzicht geeft communicatieprofessionals een rijk en genuanceerd beeld van de inwoners die moeite hebben met taal en rekenen. Het laat zien dat laaggeletterdheid niet één probleem is, maar een complex vraagstuk dat om maatwerk vraagt.

Wie zijn inwoners beter wil bereiken, begint met begrijpen. Met dit dashboard heb je daar eindelijk de data voor — en daarmee een stevige basis voor communicatie die écht inclusief is.

Het dashboard is beschikbaar via basisvaardighedeninzicht.nl. Daar vind je ook toelichtingen, definities en uitleg over hoe de cijfers tot stand kwamen.