Een krantenkop die je niet snel over het hoofd ziet: “Wilders is knettergek.” Toen deze zin boven een artikel verscheen, dachten veel lezers: Zegt de krant dit nou echt? Dat kán toch niet? Maar dat was niet zo. Het was een uitspraak van iemand anders, een citaat. Waarschijnlijk bedoeld om aandacht te trekken, maar het zorgde vooral voor verwarring. Een voorbeeld dat precies laat zien hoe kwetsbaar taal kan zijn en waarom begrijpelijk taal zo belangrijk is.

Wat onze hersenen met taal doen

Aanhalingstekens, puntjes, bijzinnen: ze lijken klein, maar ze bepalen hoe we informatie lezen en begrijpen. Alleen niet altijd zoals ze bedoeld zijn. Je kunt denken: Zet gewoon een paar aanhalingstekens neer en dan begrijpt iedereen wel dat het om een citaat gaat. Maar niets is minder waar. In een wereld vol informatie lezen we teksten niet (meer) zorgvuldig woord voor woord. We scannen, interpreteren en vullen de context soms zelf in. Dus: “Wilders is knettergek.” Wie zegt dit nu eigenlijk?

Voor veel mensen gaat dat goed, maar dat geldt niet voor iedereen. Mensen die moeite hebben met lezen en schrijven, lezen letterlijk wat er staat. Leestekens zoals aanhalingstekens, dubbele punten of bijzinnen? Die herkennen ze niet altijd als betekenisgevers. En dan gaat het mis. Waar jij nuance ziet, ziet iemand anders een uitspraak van de NOS. Een klein detail kan zo de hele boodschap veranderen: van een politiek verslag naar een persoonlijke mening.

Kleine tekens, grote gevolgen

Voor mensen die taal goed beheersen, is deze kop al verwarrend. Maar voor 1 op de 5 Nederlanders die moeite heeft met lezen en schrijven, kan het ronduit misleidend zijn. Want als je niet gewend bent om aanhalingstekens of bijzinnen te interpreteren, dan lees je wat er letterlijk staat. En dat leidt regelmatig tot misverstanden. Een verkeerd geplaatst leesteken, een onduidelijke formulering of een ingewikkelde bijzin kan de hele boodschap doen kantelen. Zo wordt een citaat een mening, een waarschuwing een dreiging of een uitnodiging een afwijzing.

Een wereld vol betekenissen

We overschatten vaak hoe duidelijk onze teksten zijn. Wat voor de één vanzelfsprekend is, is voor een ander abracadabra. En dat geldt niet alleen voor nieuwsartikelen, maar ook voor brieven, formulieren en websites. Een aantal voorbeelden:

• “U kunt bezwaar maken binnen zes weken.” → Hoe doe ik dat precies? En waar?
• “Activeer uw DigiD om het aanvraagproces te starten.” → Wat betekent ‘activeren? Hoe en waar doe ik dat?
• “Uw gegevens worden niet gedeeld, tenzij noodzakelijk.” → Wanneer is iets noodzakelijk? Wie bepaalt dat?

Voor iemand die laaggeletterd is, voelt dat als de krantenkop over Wilders: je denkt dat je het begrijpt, maar je mist de context die alles verandert.

Waarom leestekens niet genoeg zijn

De WCAG-regels, duidelijke websites en voorleesfuncties : ze zijn allemaal belangrijk om websites toegankelijk te maken, maar ze garanderen nog niet dat iemand ook echt begrijpt wat er staat. Want toegankelijkheid gaat niet alleen over kunnen lezen of kunnen horen, maar vooral over begrijpen wat je leest en je zeker voelen om een volgende stap te zetten. Een brief kan juridisch perfect zijn, maar compleet langs iemand heen gaan als de boodschap niet duidelijk is. En het probleem bij een misleidende krantenkop is precies hetzelfde als bij een ingewikkelde brief van de gemeente: mensen trekken verkeerde conclusies, worden onzeker, haken af of voelen zich buitengesloten, terwijl dat met begrijpelijke taal niet nodig is.

De les: taal is niet alleen wat je zegt, maar ook hoe je het schrijft

Goede communicatie vraagt meer dan correcte grammatica en toegankelijkheid. Het vraagt om bewust schrijven, waarbij je jezelf steeds afvraagt:

• Wie leest dit?
• Hoe snel begrijpen zij wat ik bedoel?
• Kan ik het eenvoudiger of duidelijker zeggen, zonder de boodschap te verliezen?

Begrijpelijke taal begint bij het besef dat niet iedereen jouw taal spreekt, letterlijk en figuurlijk. Of je nu journalist, ambtenaar of marketeer bent: Geef context (zeker bij citaten en complexe woorden) vermijd jargon dat lezers kan buitensluiten en schrijf zinnen die mensen in één keer begrijpen. Het lijken kleine keuzes, maar ze maken voor veel mensen een groot verschil.

En wat doet Tolkie hiermee?

Bij Tolkie werken we elke dag aan datzelfde doel: teksten begrijpelijk maken voor iedereen. Onze Tolkie Leeshulp zorgt er niet alleen voor dat teksten voorgelezen kunnen worden, maar dat mensen de teksten ook echt begrijpen: met uitleg, context, samenvattingen en vertalingen. Zodat niemand door één leesteken, één woord of een zin op het verkeerde been wordt gezet. Want of het nu om een krantenkop of een brief van de gemeente gaat: taal mag nooit voor verwarring zorgen. Taal moet de wereld juist een stukje duidelijker maken, voor iedereen.

Wil je zelf aan de slag met begrijpelijke taal? Neem dan eens contact met ons op! We laten je met een inspirerende workshop graag zien hoe je dat doet. Benieuwd hoe de Tolkie Leeshulp in de praktijk werkt? Plan dan een gratis demo in.